Menopauza jest okresem przejścia organizmu w stan starości. Proces ten zachodzi między 40. a 60. rokiem życia, a wiek w którym kobieta doświadcza menopauzy zależy od wielu czynników. Sporną kwestią pozostaje zagadnienie, czy proces starzenia przebiega na skutek menopauzy, czy jest odwrotnie, a starzenie się wywołuje menopauzę.
Kilka zdań wstępu o menopauzie
Klimakterium, czyli menopauza lub przekwitanie jest nieuchronnym okresem w życiu kobiety, w którym ustaje menstruacja, a kobieta nie może mieć już potomstwa. Jest to proces odwrotny do dojrzewania i wystąpienia u dziewcząt pierwszej miesiączki.
Dopiero w ostatnim stuleciu przekwitanie stało się sporym wyzwaniem medycznym, gdyż wydłużyła się średnia życia, a organizm nie radzi sobie samodzielnie z wyrównywaniem hormonów jajnikowych, których niedobór prowadzi do wielu dolegliwości. Jeszcze na początku XX wieku średnia długość życia pań wynosiła 45-50 lat, a to mniej więcej ten wiek, w którym pojawia się menopauza (w Polsce statystycznie najczęściej w wieku 51 lat). Oznacza to, że 100 czy 200 lat temu, bardzo niewiele pań dożywało tak sędziwego wieku, by zmagać się z konsekwencjami przekwitania.
„Menopauzę orzeka się, gdy krwawienie miesiączkowe nie nastąpiło przez 12 miesięcy, a kobieta nie produkuje już komórek jajowych.”– lekarska definicja menopauzy
Oprócz fizjologicznej menopauzy związanej z wiekiem, można wyróżnić również inny mechanizm jej powstawania. U pań, u których chirurgicznie usunięto macicę, a które nadal posiadają jajniki, menopauzą jest moment pozbawienia narządu i spadek produkcji hormonów. Może być to więc okres również przed 40 r.ż.
Menopauza – w jakim wieku się zaczyna?
O tym, kiedy kobieta wchodzi w okres przekwitania, decyduje wiele czynników genetycznych i środowiskowych. Na podstawie badań genetycznych prawie 70 000 kobiet naukowcy z uniwersytetów w Exeter i Cambridge dowiedli, że różnice genetyczne mają związek z tym, iż u niektórych pań przekwitanie zachodzi wcześniej, a u innych później. Według autorów badania, wiek menopauzy to w 50% kwestia genów, a w 50% czynników środowiskowych. W Polsce średni wiek przekwitania to 45-55 lat, ze szczytem w wieku 51 lat.
Ile trwa menopauza?
Okres ten dzieli się na cztery fazy: premenopauzalną, perimenopauzalną, okołomenopauzalną i postmenopauzalną. Przeciętne przekwitanie trwa około 7 lat, chociaż u niektórych pań może wydłużyć się nawet do 14 lat. W tym czasie dochodzi do wielu zmian w organizmie kobiety, która stopniowo przestaje być płodna, zanika u niej miesiączka, cykl się zmienia, a organizm przygotowuje się do wyłączenia funkcji rozrodczych. Po menopauzie nadchodzi okres postmenopauzalny, który trwa następnych kilka lat.
Objawy, czyli jak sprawdzić, czy to już menopauza?
Jednym z pierwszych objawów fazy premenopauzalnej (perimenopauza), na które w pierwszej kolejności zwraca się uwagę są: zmienność nastrojów, stany depresyjne i lękowe, problemy z koncentracją, mniej regularne cykle miesiączkowe o zmiennej obfitości, pomiędzy którymi mogą pojawiać się plamienia.
Do typowych objawów menopauzy należą: wahania hormonalne i związana z nią depresja, uczucie niepokoju, zaburzenia koncentracji, napady płaczu, przewlekłe zmęczenie, rozdrażnienie; świąd pochwy, suchość pochwy, ból podczas seksu; nietrzymanie moczu i oddawanie moczu z większą częstotliwością; bóle głowy i mięśni; uderzenia gorąca i pocenie się; kołatanie serca.
Ostatnia faza postmenopauzalna to czas, w którym organizm stopniowo przyzwyczaja się do zmian, jakie w nim zachodzą, a dolegliwości związane z niskim poziomem estrogenów powoli zanikają.
Zaburzenia menopauzy – zbyt wcześnie lub zbyt późno?
O przedwczesnej menopauzie mówimy, gdy wygasanie aktywności jajników zaczyna się przed czterdziestką, a miesiączkowanie ustaje. Przedwczesna menopauza może pojawić się nawet w wieku 20 lat, albo wcześniej, choć to bardzo rzadkie zdarzenia, występujące w 10 przypadkach na 100 000. Dla porównania: przedwczesna menopauza w wieku 30-39 lat dotyczy 76 pań na 100 000, a w wieku przed 40 r.ż. diagnozuje się ją u 1 na 100 kobiet.
Przyczyny przedwczesnego przekwitania w większości wciąż są nieznane. Najczęściej wspomina się o chorobach autoimmunologicznych, w których układ odpornościowy niszczy tkanki własnego organizmu – w takim przypadku może dojść do zaniku funkcjonowania jajników. Do innych ważnych czynników zalicza się uwarunkowania genetyczne, zwłaszcza nieprawidłowość chromosomów X, a także choroby nowotworowe. Przedwczesna menopauza może wynikać również z niebiologicznych przyczyn, zwłaszcza: chirurgicznego wycięcia macicy, usunięcia torbieli z jajników, usunięcia jajnika oraz leczenia onkologicznego: chemioterapii i radioterapii, jeżeli dotyczy obszaru miednicy małej.
O późnej menopauzie mówimy, gdy zachodzi po 60. roku życia. Organizm powinien przejść przekwitanie w odpowiednim wieku, a gdy okres ten się spóźnia, objawy w późnym wieku mogą być dotkliwe zarówno dla starszej pani, jak i otoczenia. Nie ma jednak w tym nic niepokojącego, a późna menopauza zależy przede wszystkim od czynników genetycznych, środowiskowych oraz stylu życia.
Jak sobie radzić z menopauzą?
Sposobów na złagodzenie objawów przekwitania jest wiele, począwszy od wprowadzenia zdrowego stylu życia, medytacji, aktywności fizycznej, poprzez stosowanie ziół i naparów zmniejszających objawy przekwitania np. żeń-szeń, dzika róża, pluskwica groniasta, dziurawiec zwyczajny, łopian zwyczajny, arcydzięgiel chiński czy olej z wiesiołka, aż po stosowanie leków czy zastępczej terapii hormonalnej. Nie zapominajmy również o uzupełnianiu niedoborów minerałów i witamin, szczególnie wapnia i witaminy D, by zapobiegać rozwojowi osteoporozy.
Źródła:
-
Pap, „Wiek menopauzy zależy od genów” mp.pl ginekologia https://www.mp.pl/ginekologia/aktualnosci/128527,wiek-menopauzy-zalezy-od-genow
-
Pap, „Po menopauzie kobiety starzeją się szybciej” mp.pl ginekologia https://www.mp.pl/ginekologia/aktualnosci/147295,po-menopauzie-kobiety-starzeja-sie-szybciej
-
Redakcja Medonet, „Menopauza” medonet.pl http://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-endokrynologiczne,menopauza–klimakterium—-pierwsze-objawy–w-jakim-wieku-,artykul,1721190.html
-
Michał Bokiniec, „Menopauza”, Medycyna Rodzinna 2/2002, s. 73-75 http://www.czytelniamedyczna.pl/717,menopauza.html
-
Barbara Grzechocińska, „Problemy okresu menopauzy. Możliwości terapii”, Medycyna Rodzinna 2/2004, s. 55-60 http://www.czytelniamedyczna.pl/512,problemy-okresu-menopauzy-mozliwosci-terapii.html
-
Agnieszka Gryszczyńska, Bogna Gryszczyńska, Bogna Opala, Zdzisław Łowicki, „Zastosowanie roślin leczniczych w menopauzie. Cz. I.”, Postępy Fitoterapii 2/2012, s. 79-92 http://www.czytelniamedyczna.pl/4100,zastosowanie-roslin-leczniczych-w-menopauzie-cz-i.html